လက္ရွိျမန္မာ့လူမႈအဖြဲ႔အစည္းႏွင့္ ပတ္သက္၍ အိႏၵိယႏိုင္ငံသား စီးပြားေရးႏိုဘယ္ဆုရွင္ အမၾတာဆန္ (Amartya Sen) က အေရွ႕ေတာင္အာရွ ႏိုင္ငံမ်ားအနက္ အက်ပ္တည္းဆံုး ျဖစ္ေနသည့္ ျမန္မာႏိုင္ငံကို မည္သို႔မည္ပံု ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲႏိုင္မည္ကို သံုးသပ္ေျပာဆိုသည္။

ကေလးဘ၀က ျမန္မာျပည္တြင္ ေနခဲ့ဖူးသည့္ အိႏၵိယႏြယ္ဖြား ဟားဗတ္တကၠသိုလ္ ပါေမာကၡက ၿပီးခဲ့သည့္ ဗုဒၶဟူးေန႔က ၀ါရွင္တန္ရွိ "အရပ္ဘက္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္သို႔ ျပန္သြားျခင္း၊ ေရြးေကာက္ပြဲအၿပီး ျမန္မာျပည္ ဒီမိုကေရစီႏွင့္ အခြင့္အေရး အလားအလာမ်ား" ညီလာခံ၌ သံုးသပ္ေျပာဆိုမႈမ်ား ျပဳလုပ္ခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။

“ျမန္မာႏိုင္ငံသစ္ဟာ တကယ္ေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံေဟာင္းရဲ႕ ငရဲတြင္းပါပဲ”၊ “ၿပီးခဲ့တဲ့ ဆယ္စုႏွစ္ေတြအတြင္း ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ က်ၿပီးရင္း က်ေနတာပဲ ရွိတယ္” ဟု ဆန္က စကားတန္ဆာဆင္ကာ ေျပာခဲ့ေသာ္လည္း အလြယ္ခ်ဳပ္ရလွ်င္ သူ႔မိန္႔ခြန္းက လက္ရွိအစိုးရ ယုတ္မာ သမွ်ကို လွပစြာ သံုးသပ္ျပျခင္းသာ ျဖစ္သည္။

မည္သို႔ျဖစ္ေစ၊ ျမန္မာႏိုင္ငံ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္၌ ဒီမိုကေရစီ ပိုမိုထြန္းကားလာေစေရးဟု ေတာင္းဆိုေနေသာ္လည္း ဆန္၏ မိန္႔ခြန္းက ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ အဓိပၸာယ္ရွိသည့္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးမ်ား ျဖစ္လာေစေရး ေဆာင္ရြက္ေနသည့္ လက္ရွိ က်င့္သံုးေနေသာ မဟာ ဗ်ဴဟာ မ်ားထဲက ႐ႈပ္ေထြးနက္နဲလွသည့္ ျပႆနာ စိန္ေခၚခ်က္မ်ားကို ေထာက္ျပခဲ့သည္။

သို႔ေသာ္ ႏိုဘယ္ဆုရွင္က ယခုေရြးေကာက္ပြဲမွ မည္သည့္အေျပာင္းအလဲမွ် ေပၚလာမည္မဟုတ္ဟု ေမွ်ာ္လင့္ထားသည္။ “ေရြးေကာက္ပြဲ ေနာက္ပိုင္းမွာ အေျပာင္းအလဲေတြ ေပၚလာမယ္လို႔ ေမွ်ာ္လင့္ေနတာဟာ က်ဳိးေၾကာင္းဆီေလ်ာ္တဲ့ ဆင္ျခင္မႈနဲ႔ လံုး၀လြဲေသြေနပါတယ္” ဟု ဆန္က ဆိုခဲ့သည္။

ဆန္က ေရြးေကာက္ပြဲသည္ ႏိုင္ငံတကာ မိသားစုအတြက္ ဖန္တီးထားျခင္းသာျဖစ္ၿပီး စစ္အစိုးရအေနႏွင့္ ၎ႏိုင္ငံသား ျပည္သူတို႔၏ အက်ဳိးစီးပြားကို ဦးစားေပးလုပ္ေဆာင္လိုသည့္ ဆႏၵကို မေတြ႔ခဲ့ရ၊ ျပည္တြင္းမွလည္း ၎ကို ျပင္းထန္စြာ ၿခိမ္းေျခာက္ဖိအား ေပးေန မႈမ်ား မရွိဟု ေျပာသည္။

ထို႔အျပင္ သူက သတိေပးေျပာဆိုရာ၌ “ျမန္မာအစိုးရဘက္က အျမင္နဲ႔ မၾကည့္ရင္ အႀကီးအက်ယ္ မွားလိမ့္မယ္။ ျမန္မာျပည္သူေတြရဲ႕ ေကာင္းက်ဳိးခ်မ္းသာကို သူတို႔႐ႈေထာင့္က ၾကည့္ျမင္ထားတာ ရွိပါတယ္။ သူတို႔ (ျမန္မာစစ္အစိုးရ) က က်ဳိးေၾကာင္းဆီေလ်ာ္ေအာင္ စဥ္းစားသူေတြေတာ့ မဟုတ္ဘူး” ဟု ေျပာသည္။

ဤသို႔ျဖင့္ ႏိုင္ငံတကာ မိသားစုဘက္က ျမန္မာအုပ္ခ်ဳပ္သူမ်ား၏ စိတ္ေနသေဘာထားကို နားလည္သေဘာေပါက္မႈ၌ ကြာဟခ်က္မ်ား ရွိေနသည္ဟု ဆိုသည္။ သူတို႔ဘက္ကလည္း ျမန္မာျပည္သူမ်ား လိုအပ္ခ်က္ႏွင့္ ပတ္သက္၍ ကြဲျပားဆန္႔က်င္သည့္ သံုးသပ္ခ်က္မ်ား ရွိႏိုင္ေၾကာင္း ေျပာသည္။

အိႏၵိယက ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ အေျပာင္းအလဲမ်ား ျဖစ္ေပၚလာေစရန္ က်င့္၀တ္ဆိုင္ရာ ရပ္တည္၍ ေ၀ဖန္ေျပာဆိုမႈမ်ား မလုပ္လိုျခင္း ကိုလည္း ဆန္က ၀မ္းနည္းေၾကကြဲစြာ ေ၀ဖန္သည္ကိုလည္း စိတ္၀င္စားဖြယ္ ၾကားခဲ့ရသည္။ တခါတရံ စိတ္ဓာတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ က်င့္၀တ္ တရားဆိုသည္ကလည္း ၎ကိုအေၾကာင္းျပ၍ ေစ့စပ္ညိႇႏိႈင္းမႈမ်ား လုပ္ရန္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ သို႔မဟုတ္ အျခား ကြဲျပားေသာ အဓိပၸာယ္ ဖြင့္မႈမ်ား ျပဳရန္ေသာ္လည္းေကာင္း ျဖစ္ေစတတ္သည္ဟု ဆိုသည္။

သို႔ေသာ္ ပို၍ စိတ္၀င္စားဖြယ္ေကာင္းသည္က အိႏၵိယအေနႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးက်င့္၀တ္ပိုင္းဆိုင္ရာကို ေျပာခဲ့ေသာ္လည္း အာဏာစက္ မဲ့ေနကာ၊ ယခုအခါ ဤသို႔ ေဆာင္ရြက္ေျပာဆိုမႈမ်ား မရွိေတာ့ေၾကာင္းႏွင့္ အေၾကာင္းမွာ အိႏၵိယအေနႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာတြင္ ၾသဇာ သက္ေရာက္မႈ စိုးစဥ္းမွ်သာ ႐ွိေတာ့သည့္အတြက္ျဖစ္ေၾကာင္း သူက ေျပာဆုိသည္။

ယခုတိုင္ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု၊ ၿဗိတိန္ကဲ့သို႔ အစိုးရမ်ားက ရံဖန္ရံခါ ျမန္မာႏိုင္ငံကိစၥႏွင့္ ရင္ဆိုင္လာရလွ်င္ အရႈံးခံ၍ က်င့္၀တ္ပိုင္း ဆိုင္ရာ အေျခခံမ်ားမွ ရပ္တည္ေျပာဆိုေနၾကေသးသည္။ သို႔ေသာ္ ၎တို႔မွာ အိႏၵိယႏွင့္စာလွ်င္ ႏိုင္ငံတကာ ၾသဇာသက္ေရာက္မႈ မ်ားစြာ တာသြားေၾကာင္း ဆိုသည္။ ဤကိစၥက ျပဆိုေနသည္က က်င့္၀တ္ဆိုင္ရာကိစၥမ်ားသည္ အမ်ဳိးသား အက်ဳိးစီးပြားကို ထိေရာက္စြာ အစားမထိုးႏိုင္သည့္ ကိစၥျဖစ္ေနသည္ ဆိုသည္။ ဤအတြက္ေၾကာင့္ ႏိုင္ငံတကာအေနႏွင့္ က်င့္၀တ္ပိုင္း ဆိုင္ရာ ေဆြးေႏြးမႈမ်ားကို ပို၍ ရလဒ္သိသာႏိုင္သည့္ အမ်ဳိးသား အက်ဳိးစီးပြားႏွင့္ မည္သို႔ု ေပါင္းစပ္ႏိုင္သနည္းဟု သူက ေမးခြန္းထုတ္ လိုပံု ရသည္။
..အာဏာရွင္စနစ္အလြန္ ျမန္မာႏိုင္ငံကို မည္သို႔မည္ပံု တည္ေဆာက္ၾကမည္ကို အႏွစ္အသားပါပါ စတင္ေဆြးေႏြးၾကရန္ပင္ ျဖစ္သည္။ လက္ရွိႏိုင္ငံေရးစနစ္အတြင္း နစ္နာေနရသည့္ ျပည္သူမ်ားပါ ပါ၀င္ေဆြးေႏြးေစရန္ ျဖစ္သည္။ နယူးေဒလီ၏ ျမန္မာႏိုင္ငံ မူ၀ါဒမွာ ဆန္၏ စကားႏွင့္ ဆိုရလွ်င္ “ႏွလံုးေၾကကြဲေစပါသည္”။ အိႏၵိယမူ၀ါဒ ခ်မွတ္သူမ်ား၏ တြက္ခ်က္မႈမ်ားတြင္ ျပည္တြင္းမွ အေရးပါသည့္ အသံမ်ားကို ထည့္တြက္တုံ႔ျပန္ရန္ လိုသည္ဟု သူကျမင္ၿပီး “တ႐ုတ္ကို တုပ၍ အိႏၵိယကို တစိတ္တပိုင္း ျပန္ဖန္တီးျခင္း” မ်ဳိး ေရွာင္သင့္သည္ဟု ေျပာသည္။

အိႏၵိယႏွင့္ အျခားေဒသတြင္း ႏိုင္ငံမ်ား၏ မူဝါဒအျပင္ တ႐ုတ္၏ ျမန္မာျပည္ မူ၀ါဒကို ေ၀ဖန္ေျပာဆိုရာ၌ ဆန္က ေဘဂ်င္းအစိုးရ၏ သူ႔ႏိုင္ငံသားမ်ား သာယာ၀ေျပာမႈႏွင့္ အသက္ေမြး၀မ္းလုပ္ငန္းမ်ား တိုးတက္လာေစေရး ရည္သန္လုပ္ေဆာင္ေနမႈကို ထုတ္ေဖာ္ ေျပာဆို ခဲ့သည္။ နိဂံုးခ်ဳပ္အေနႏွင့္ ယခင္ စကၤာပူ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ေဟာင္း လီကြမ္ယု သံုးသပ္သကဲ့သို႔ ျမန္မာစစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်ားသည္ သဘာ၀ သယံဇာတရင္းျမစ္ ႂကြယ္၀သည့္ ႏိုင္ငံကို အုပ္ခ်ဳပ္ရန္ အေျခခံ အရည္အခ်င္း မရွိေၾကာင္း ဆိုခဲ့ျပန္သည္။ သို႔ေသာ္ ေပးလိုသည့္ သတင္းစကားက ရွင္းပါသည္။ ေရြးေကာက္ပြဲ ႏိုင္ငံေရးဆိုသည္မွာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးႏွင့္ တရား၀င္ အုပ္စုိးခြင့္ ရရွိေရး၏ တပိုင္းတက႑သာ ျဖစ္သည္ဟု ဆိုခဲ့သည္။

ႏိုဘယ္ဆုရွင္၏ မိန္႔ခြန္းတြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ေျပာင္းလဲမႈမ်ား ျဖစ္ေပၚလာေစေရး ေဆာင္ရြက္ေနၾကေသာ ႏိုင္ငံတကာ မဟာဗ်ဴဟာ မ်ားကို သံုးသပ္ထားျခင္းသာ အမ်ားဆံုးပါသည္။ ဤလူသိရွင္ၾကား သံုးသပ္မႈ၌ ဆန္က ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္း ဆိုးရြားေနေသာ အေျခအေန မ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ အေကာင္းျမင္မႈ စိုးစဥ္းမွ်သာ ေဖာ္ျပခဲ့သည္။ ေရြးေကာက္ပြဲၿပီး ျဖစ္ေပၚလာမည့္ အေျပာင္းအလဲမ်ား အေပၚတြင္ လည္း သူက ႏႈတ္ဆိတ္၍သာ ေနခဲ့သည္။ “ျမန္မာစစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြက နားပူရင္ ပူပါေစ၊ လုပ္ခ်င္တာ လုပ္ရၿပီးေရာသမားေတြ” ဟု သံုးသပ္ခဲ့ေသးသည္။

လိုအပ္ခ်က္အျဖစ္ ဆန္ေထာက္ျပသည္က ေပါင္းစည္းခ်ိတ္ဆက္ေနသည့္ လႈပ္ရွားမႈတခု ေပၚေပါက္လာေစေရးႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာ မ်က္ႏွာစာတြင္ ပို၍ သိျမင္လာေစေရး ျဖစ္သည္။ သို႔မွသာ အင္အားစုအားလံုးအေပၚ သက္ေရာက္မႈ ရွိလာမည္ဟု ေျပာသည္။

ႏိုင္ငံတကာ မိသားစုက သံုးႏိုင္သည့္ အရံသင့္ လက္နက္မ်ားမွာ လက္နက္ပိတ္ဆို႔ေရး၊ ဘ႑ာေငြေၾကး ပိတ္ဆို႔ေရးႏွင့္ ခရီးသြား လာခြင့္ ပိတ္ပင္ေရးဟု ေထာက္ျပသည္။ သို႔ေသာ္ ေပါင္းစည္းခ်ိတ္ဆက္မႈ ရွိသည့္ လႈပ္ရွားမႈ ျဖစ္လာေစေရးႏွင့္ ပတ္သက္၍ ကြဲလြဲခ်က္ ရွိေနျပန္သည္။ ဤခ်ိတ္ဆက္လႈပ္ရွားမႈဆိုသည္မွာ စမ္းသပ္ၿပီးသား (က်ရႈံးၿပီးသား) မဟာဗ်ဴဟာတခု ျဖစ္ေနၿပီး၊ ကမၻာႏွင့္ခ်ီၿပီး သိသာစြာ ေျပာင္းသြားမွသာ အက်ဳိးရလဒ္ ျမင္ရႏိုင္သည့္ ကိစၥလည္း ျဖစ္ေနသည္။

သို႔ေသာ္ သူ႔သံုးသပ္ခ်က္က အတိုက္အခံမ်ား အခိုင္အမာ ကိုင္စြဲထားသည့္ ရပ္တည္ခ်က္ကို စိန္ေခၚေ၀ဖန္ခဲ့သည္။ အမွန္တကယ္ ကမၻာတခုလံုး ခ်ိတ္ဆက္ေဆာင္ရြက္မည့္ မူ၀ါဒတရပ္ ဖန္တီးေရးဆိုလွ်င္ ဥပမာ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံကို လူဆိုးသဖြယ္ သ႐ုပ္ေဖာ္ေနျခင္းကို နီးကပ္စြာ ဆက္ဆံေရးျဖင့္ အစားထိုးရလိမ့္မည္။ စာနာနားလည္မႈႏွင့္ ဆက္ဆံရမည္ဟု ဆိုခဲ့သည္။

မိန္႔ခြန္းတြင္ အလြယ္တကူ အေကာင္အထည္ေဖာ္ႏိုင္သည့္ကိစၥအျဖစ္ အႀကံေပးထားသည္က အာဏာရွင္စနစ္အလြန္ ျမန္မာႏိုင္ငံကို မည္သို႔မည္ပံု တည္ေဆာက္ၾကမည္ကို အႏွစ္အသားပါပါ စတင္ေဆြးေႏြးၾကရန္ပင္ ျဖစ္သည္။ လက္ရွိႏိုင္ငံေရးစနစ္အတြင္း နစ္နာ ေနရသည့္ ျပည္သူမ်ားပါ ပါ၀င္ေဆြးေႏြးေစရန္ ျဖစ္သည္။

ျမန္မာ့လူမႈအသိုင္းအ၀ိုင္းကို ခ်ဳပ္ကိုင္ထားသည့္ ေရာဂါဆိုးႀကီးႏွင့္ ပတ္သက္၍ ဆန္၏ ေရာဂါစစ္တမ္းက တိက်မွန္ကန္ခ်င္မွ မွန္ကန္ ပါလိမ့္မည္။ ထို႔အျပင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ ေရာဂါ၏ ေျဖေဆးအျဖစ္ ႏိုင္ငံတကာ မိသားစုက ေဆာင္ရြက္ရန္ဆိုသည့္ သူ၏ ေပ်ာက္ေဆး ေဖာ္နည္းမွာလည္း လက္ေတြ႔က်ခ်င္မွ က်ပါလိမ့္မည္။ သို႔ေသာ္ ေမးခြန္းထုတ္စရာ မလိုသည့္ကိစၥမွာ သူက ေရရွည္မွန္ေျပာင္း (အျမင္) ျဖင့္ ၾကည့္၍ အကဲျဖတ္ရန္ တိုက္တြန္းခဲ့ၿပီး ေရာဂါေပၚ အေျခခံ၍ ေအာင္ျမင္သည့္ ျပန္လည္ထူေထာင္ေရးမ်ား လုပ္ေဆာင္ ရန္လည္း ႏႈိးေဆာ္ခဲ့သည္။

သို႔ေသာ္ ဤတိုက္တြန္းခ်က္မွာ ယေန႔ စစ္အစိုးရအေပၚ တက္ႂကြစြာ ေထာက္ခံေျပာဆိုေနသူမ်ား ေအာင္ပြဲခံၿပီဟု အျမင္လြဲစရာ မရွိသလို ဘာမွ်မလုပ္ဘဲ ေက်နပ္လက္ခံလိုက္ရန္ဟု ေျပာေနျခင္းလည္း မဟုတ္ေပ။ ဆန္က “ဒီေန႔ စစ္အစိုးရ လူသတ္သမားေတြနဲ႔ ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္ေနသူေတြကုိ နက္ျဖန္မွာ ဒီေန႔တေစၦက ျပန္ေျခာက္လွန္႔ေနလိမ့္မယ္” ဟု အစိုးရႏွင့္ လူပုဂၢိဳလ္မ်ားကုိ နိမိတ္ဖတ္ထားေသးသည္။

အမၾတာဆန္မွာ ျမန္မာစစ္အစိုးရကို ဆန္႔က်င္ေနသူမ်ားအတြက္ မိတ္ေဆြေကာင္းတဦး၊ မဟာမိတ္ျပဳရမည့္သူ ဆိုသည္က ေမးခြန္း ထုတ္ဖြယ္ မရွိပါ။ သို႔ေသာ္ သူ႔တင္ျပခ်က္မ်ားကို ႏိုင္ငံေရးအတိုက္အခံမ်ားႏွင့္ ၎တုိ႔၏ ႏိုင္ငံတကာ ေထာက္ခံသူမ်ားက သူတို႔ ရပ္တည္ခ်က္ မွန္ကန္ေၾကာင္း ျပစရာ အခြင့္ေကာင္းဟု ယူဆလွ်င္ျဖင့္ မွားပါလိမ့္မည္။

ဆန္က အတိုက္အခံ အင္အားစုမ်ားအတြင္း၌ အညံ့ခံသည့္ စကားလံုးမ်ားကို ပယ္ရွားၾကရန္ႏွင့္ ေအာင္ပြဲခံႏိုင္မည့္ ေျပာဆိုခ်က္မ်ား သံုးစြဲၾကရန္ တလံုးတေလမွ် မေျပာခဲ့ေသာ္လည္း လက္ရွိအေျခအေနကို ေသခ်ာစြာ ဆန္းစစ္ရန္ လိုေၾကာင္းႏွင့္ လက္ေတြ႔က်သည့္ အကဲျဖတ္ခ်က္မ်ားကိုသာ အမွန္အေကာင္အထည္ေဖာ္ႏိုင္မည္၊ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြက္ အေျပာင္းအလဲကို ေဆာင္ၾကဥ္းေပးႏိုင္ လိမ့္မည္ ျဖစ္ေၾကာင္း တိုက္တြန္းေ၀ဖန္ခဲ့သည္။

(Amartya Sen speaks to complexities of change in Burma ကို ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ျပန္ဆိုသည္။)