“ဒီလတစ်လစာ ချေးငွေဆပ်ပြီးရင် ကျမ ဆန်ဝယ်ဖို့တောင် မရှိတော့ဘူး၊ အာလူးတွေကလည်း ရောင်းလို့မရသေးတော့ ဘာလုပ်လို့လုပ်ရမှန်းတောင် မသိတော့ဘူး” – လို့ နန်းခမ်းက တိုးတိတ်စွာ ပြောပြပါတယ်။

နန်းခမ်းဟာ သျှမ်းပြည်တောင်ပိုင်း ဆီဆိုင်မြို့နယ် နောင်ကျောကျေးရွာအုပ်စုထဲရှိ ကျေးရွာတစ်ရွာမှ နေထိုင်တဲ့ တောင်သူ အမျိုးသမီးတစ်ဦး ဖြစ်ပါတယ်။

တောင်ကြီးမြို့ အရှေ့တောင်ဘက်ရှိ ဆီဆိုင်မြို့နယ်မှာ ပအိုဝ်း၊ သျှမ်း၊ ကယား၊ ကယန်းလူမျိုးစုတွေ အဓိကနေထိုင်ပေမယ့် တခြားလူမျိုးတချို့လည်း ပူးပေါင်းနေထိုင်တဲ့ ဒေသတခုဖြစ်ပါတယ်။

ထိုဒေသမှာ နေထိုင်သူတွေကတော့ တောင်ယာလုပ်ငန်း၊ ခြံလုပ်ငန်းကိုသာ အဓိကလုပ်ကိုင်ကြပြီး တောင်ယာမှထွက်တဲ့ သီးနှံတွေကို မြို့ပေါ်တက် ရောင်းချကြပါတယ်။

လက်ရှိကာလမှာတော့ နိုင်ငံရေးရှုပ်ထွေးမှုတွေ ကိုဗစ်-၁၉ ပြသနာတွေကြောင့် တောင်ယာ၊ ခြံထွက်သီးနှံတွေကို မြို့ပေါ်တက်ရောင်းချလို့ မရတော့တဲ့အတွက် နန်းခမ်းတို့မိသားစုဟာ စားဝတ်နေရေးခက်ခဲမှုကို ရင်ဆိုင်ကြုံတွေ့နေရပါတယ်။

နန်းခမ်းဟာ ခြံထွက်သီးနှံတွေ စိုက်ပျိုးရောင်းချပေမယ့် စျေးကွက်မရှိ စျေးမရတဲ့အတွက် မိသားစုဝင်ငွေ ခက်ခဲမှု၊ ဝမ်းရေးအတွက် ကြပ်တည်းမှုက တနေ့ထက်တနေ့ အခက်ကြုံလာပါတယ်။

“ကျမက အာလူးစိုက်တယ်။ အရင်ကတော့ အောင်ပန်း၊ ကလော၊ တောင်ကြီးကိုတက်ရောင်းတယ်။ အခု ကိုဗစ်တွေကြောင့် ရောင်းမရတော့ဘူး။ စျေးမရဘူး” – နန်းခမ်းတယောက် စိတ်ပျက်စွာ ပြောပြပါတယ်။

နန်းခမ်းဟာ သမီး (၂) ယောက်ရှိပြီး တစ်ယောက်က ထိုင်းနိုင်ငံမှာ အလုပ်လုပ်ကိုင်ပြီး ကျန်တဲ့တစ်ယောက်ကတော့ သူနဲ့အတူ ဆီဆိုင်မြို့နယ်မှာ နေထိုင်ပါတယ်။

အရင်အချိန်ကတော့ ထိုင်းနိုင်ငံမှာအလုပ်လုပ်နေတဲ့ သမီးကြီးက တစ်လ ၂ သိန်းခွဲ ပုံမှန်ပို့ပေးမှုကြောင့် လစဉ်ချေးငွေလုပ်ငန်းကို ပေးသွင်းနေရတဲ့ တစ်သိန်းခွဲဝန်းကျင်ငွေပမာဏဟာ မပြောပလောက်ခဲ့ပေ။

သို့ပေမယ့် လက်ရှိမှာတော့ ထိုင်းနိုင်ငံမှာ ကိုဗစ်-၁၉ မြင့်တက်မှုကြောင့် သမီးကြီးလည်း မိခင်ဖြစ်သူထံ ငွေကြေး မပို့ပေးနိုင်တော့တဲ့အတွက် နန်းခမ်းတယောက် နေ့စဉ်စားသောက်မှုနဲ့ ချေးငွေလုပ်ငန်းကို လစဉ်ငွေသွင်းဖို့ အပူအပင်တွေ ဖြစ်နေရပါတယ်။

”ကျနော်က လယ်ယာလုပ်ငန်းအတွက်နဲ့ ကျနော့ညီနဲ့ ညီမနှစ်ယောက် ထိုင်းသွားဖို့ ခရီးစရိတ်အတွက် ပိုက်ဆံချေးတယ်။ ပြောထားတဲ့အတိုင်းကျနော်က အတိုးကော အရင်းရော မပေးနိုင်လို့ အိမ်ဆောက်ဖို့ ကျနော်ဝယ်ထား သစ်တွေ အုတ်တွေ အားလုံးကို ငွေရှင်က အကုန်လာသယ်ယူသွားတယ်” - ဟု ဆီဆိုင်မြို့ခံ စိုင်းနော်ကလဲပြောသည်။

ထိုနည်းတူ မိသားစုစားဝတ်နေရေးအတွက် အဆင်ပြေစေဖို့ နန်းခမ်းတစ်ယောက်ကလဲ အသေးစား ငွေကြေးဝန်ဆောင်မှုလုပ်ငန်းတစ်ခုထံ ချေးငွေ ကျပ် (၂၅) သိန်းကို ချေးယူခဲ့ပြီး တစ်လလျှင် ကျပ်ငွေ တစ်သိန်းခွဲ ပြန်လည်ပေးသွင်းနေရပါတယ်။

“စားဖို့သောက်ဖို့က ခက်ခဲပေမယ့် ခြံထဲက ဟင်းရွက်တွေ ခူးစားလို့ရတယ်။ ချေးငွေပြန်ဆပ်ဖို့ တစ်လ တစ်သိန်းခွဲက တော်တော်လေးပူရတယ်” – လို့ နန်းခမ်းတစ်ယောက် ညှီးထွားပြီး ပြောလာပါတယ်။

လွန်ခဲ့တဲ့ (၃) နှစ်ကစပြီးတော့ ဆီဆိုင်မြို့နယ်အတွင်း အသေးစားချေးငွေလုပ်ငန်းတွေ ဝင်ရောက်လာခဲ့ပြီး ငွေကြေးလိုအပ်နေတဲ့ တောင်သူလယ်သမားတွေကို ချေးငွေထုတ်ပေးခဲ့ပါတယ်။

“ကျနော်တို့ စိုက်ပျိုးရေးက ဒီနှစ်မဖြစ်ဘူး၊ ကားခနဲ့ အဆင်မပြေတာပေါ့၊ မြို့တက်ပြီး နေ့စားလုပ်ဖို့ကလည်း မြို့ထဲမှာ ဘာအလုပ်မှ မဖြစ်ဘူး၊ ဒီမှာကလည်း ချေးငွေရှိတော့ ရှေ့ဆက်စဥ်းစားရ အရမ်းခက်တယ်” ဟု နောင်ကျောကျေးရွာအုပ်စုရှိ ကျေးရွာတစ်ခုတွင် နေထိုင်သူ အသက် ၃၃ နှစ်အရွယ် ခွန်မြင့်က ပြောပါတယ်။

အသေးစားချေးငွေလုပ်ငန်းများမှာ မူလက လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေးလုပ်ငန်းကို တိုးချဲ့ရန် အထောက်အကူဖြစ်ခဲ့သော်လည်း ယခုအချိန်တွင်မူ အခက်အခဲအလွန်ဖြစ်ကာ အကျပ်တွေ့စေကြောင်း ခွန်မြင့်က ပြောပါတယ်။

သျှမ်းပြည်တောင်ပိုင်း ချေးငွေလုပ်ငန်းတစ်ခုမှ ဝန်ထမ်း အမျိုးသမီးတစ်ဦးက ၎င်းတို့အနေဖြင့် ချေးငွေများကို ၂ လမှ ၃ လခန့် ရပ်နားပေးခဲ့ပြီး ၃ လ ဆက်တိုက် ပျက်ကွက်သူများကို လုပ်ငန်းစည်းကမ်းအရ တရားစွဲရချင်းဖြစ်ကြောင်း ပြောပြ ပါတယ်။

မူလက ဒေသခံများအနေနဲ့ ချေးငွေတွေကို လစဉ် မိမိတို့ချေးယူထားတဲ့ ပမာဏအလိုက် ပေးသွင်းရန် လွယ်ကူပေမယ့် ယခုကာလမှာတော့ ချေးငွေများ ပုံမှန်ဆပ်နိုင်ရန် ခက်ခဲလာကာ ဒေသခံတွေနဲ့ ကုမ္ပဏီတွေကြား ပြဿနာတွေ ဖြစ်လာခဲ့ကြ ပါတယ်။

“ချေးငွေက သွားမသွင်းရင် သူတို့က အိမ်ထိ လိုက်လာတယ်၊ နောက်ကျလို့လဲမရဘူး၊ တရားစွဲခံရမှာလဲကြောက်တယ်၊ အခုလို ကျပ်တည်းနေတဲ့အချိန် နားလည်ပေးစေချင်တယ်” လို့ နန်းခမ်းက ဆိုပါတယ်။

ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါ ကာလရှည်ကြာလာမှု၊ စစ်တပ်အာဏာသိမ်းမှု၊ ကုန်ဈေးနှုန်း အလွန်မြင့်တက်လာမှုတို့ကြောင့် နန်းခမ်း တို့လို ချေးငွေယူထားမိတဲ့ နောင်ကျေ ဒေသခံပေါင်းများစွာဟာ အခက်အခဲမျိုးစုံနဲ့ ကြုံတွေ့နေရပါတယ်။

အခြားဒေသခံတွေရဲ့ ပြောပြချက်အရ ချေးငွေကုမ္ပဏီများဟာ ချေးငွေလစဉ်ပုံမှန်မပေးသွင်းနိုင်သူများကို အတင်းအဓမ္မ ငွေကြေးတောင်းခံမှုများရှိနေပြီး အာဏာသိမ်းစ ဖေဖော်ဝါရီလနှင့် မတ်လတွင်သာ ချေးငွေကောက်ယူမှုများ ခေတ္တရပ်နားခဲ့တာဖြစ်တယ်လို့ သိရပါတယ်။

ချေးငွေမဆပ်နိုင်လို့ တရားစွဲခံထားရတဲ့ နောင်ကျောကျေးရွာဒေသခံ (၃) ဦး ရှိပါတယ်။ လက်ရှိ တရားစွဲဆိုခံထားရတဲ့သူတွေကတော့ ကျေးရွာမှာ မနေထိုင်ရဲတော့ဘဲ တခြားဒေသကို ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်နေရပါတယ်။

ကိုဗစ် ကူးစက်ရောဂါမြင့်တက်လာပြီးနောက်ပိုင်းမှာ လမ်းစရိတ်မြင့်တက်လာတဲ့အတွက် ဆီဆိုင်မြို့နယ်ထွက် စိုက်ပျိုးရေးသီးနှံတွေကို တခြားမြို့နယ်တက်ရောင်းရန် အခက်အခဲဖြစ်လာစေပါတယ်။

ဒါ့ကြောင့် တောင်သူတွေ မြို့ပေါ်တက် သီးနှံရောင်းဖို့အတွက် အဆင်မပြေမှုတွေဖြစ်လာပြီး စားဝတ်နေရေးအတွက် အကြွေးနွံနစ်ကာ ဒုက္ခရောက်လာကြပါတယ်။

“ကိုဗစ်နောက်ပိုင်းမှာ လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေး ပိတ်တာရော၊ လမ်းစရိတ်မြင့်တက်လာတာရော ကျနော်တို့ တောင်သူတွေ မြို့ပေါ်တက်ရောင်းဖို့က ခက်လာတယ်။ ကိုဗစ်ကနေ စလာတဲ့ခက်ခဲမှုက နိုင်ငံရေးနဲ့ဆိုတော့ ပိုပြီးခက်ခဲလာတာ၊ အကြွေးနွံတွေ နစ်တော့တာပဲ” လို့ တောင်ယာလုပ်နေတဲ့ ပအိုဝ်းလူငယ်တစ်ဦးက ဆိုပါတယ်။

အသေးစားချေးငွေလုပ်ငန်းဟာ မူလက တောင်သူတွေနဲ့ အခြေခံလူတန်းစားတွေကို စီးပွားချဲ့နိုင်ဖို့အတွက် ရည်ရွယ်ဆောင်ရွက်ခဲ့ကြပေမယ့် လက်ရှိကာလမှာတော့ အတင်းအဓမ္မ ငွေကြေးကောက်ခံမှုတွေကြောင့် အခြေခံလူတန်းစားတွေကို ပိုပြီး ဝန်ပိစေတယ်လို့ ပအိုဝ်းလူငယ်က ထောက်ပြပြောဆိုပါတယ်။

သျှမ်းပြည်တောင်ပိုင်း အသေးစားချေးငွေကုမ္ပဏီတစ်ခုမှ အမျိုးသမီးက အထက်က ညွန်ကြားချက်အတိုင်းသာ လုပ်ဆောင်ရခြင်းဖြစ်ကြောင်းကို “ကျွန်မတို့က အထက်က ခိုင်းတဲ့အတိုင်းလုပ်ရတာ၊ စိတ်မကောင်းပေမဲ့လဲ မတတ်နိုင်ဘူးပေါ့” ဆိုပြီး ပြောပါတယ်။

လယ်ယာခြံထွက်သီးနှံ ရောင်းရန်အတွက် စျေးကွက်မရှိတဲ့အချိန် အလုပ်လက်မဲ့ဖြစ်ပြီး ဝင်ငွေပြတ်နေတဲ့ကာလမှာ တောင်သူတွေ ပေးသွင်းနေရတဲ့ လစဉ်ငွေကို ခေတ္တရပ်နားထားပေးရန် ဆီဆိုင်တောင်သူတွေက တောင်းဆိုလိုက်ပါတယ်။

လက်ရှိ ဆီဆိုင်မြို့နယ်အတွင်း ချေးငွေအတိုးနှုန်းက ငွေကျပ် ၁၀၀ မှာ အတိုးနှုန်းက နှစ်ကျပ်မှ ကျပ် ၂၀ အထိ ပေးရတာပါ။ သမဝါယမနဲ့ မြန်မာ့လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေးဘဏ်မှာ ၂ ကျပ်နှုန်း၊ အပြင် ငွေချေးနှုန်းက အနည်းဆုံး ၅ ကျပ်မှ ၂၀ ကျပ်အထိ ပေးရပါတယ်။

“စိုက်/ဘဏ်မှာ သွားချေးရင် မိမိပိုင်ဆိုင်မှုဖြစ်တဲ့ ပုံစံ ၇ ကို သွားအပ်ထားရတယ်။ တစ်ဧက ၁ သိန်းခွဲ ၊ ၁၀ ဧက အတွက် ငွေချေးလို့ရတယ်။ သမမှာတော့ အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်မှ ငွေချေးလို့ရတယ်” – ဟု လယ်သမား စိုင်းခမ်းက ပြောတယ်။

“စိုက်နေကြဟာကို အဓိကထားပြီးမစိုက်ဘဲ စျေးကွက်နဲ့အညီ လေ့လာပြီး စိုက်ပျိုးစေချင်တယ်။ မြေထောက်ပဲတို့၊ ပဲနီတို့ကို ပြောင်းစိုက်စေချင်။ လိုအပ်တဲ့ စိုက်ပျိုးရေး အထောက်အကူပြုတွေလဲ ကျနော်တို့ ပံ့ပိုးပေးလို့ရတယ်။ အဲဒါတွေစိုက်ရင် ကျနော်တို့ စျေးကွက်ရှာပေးလို့ရတယ်” – ဟု တောင်သူဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးကွန်ရက် FDN က ညှိနှိုင်းရေးမှူး စိုင်းပွန်းဟန်က ပြောသည်။

မြေထောက်ပဲက နေရာဒေသမရွေး၊ စိုက်ပျိုးရလွယ်ကူ၊ ရိတ်သိမ်းပြီး သိုလှောင်ထားခံပြီး စျေးလည်းကောင်းမွန်ပါတယ်။ တစ်ဧက ပိဿာချိန် ၈၀၀ ထက်မနည်းထွက်ရှိပြီး တစ်ပိဿာ ၂ ထောင်ကျပ်နှုံး အနှိမ့်ဆုံးစျေးပေါက်ပါတယ်လို့ စိုင်းပွန်းဟန်က တိုက်တွန်းပါတယ်။

သို့ပေမယ့် စိုက်ပျိုးထားတဲ့ သီးနှံရောင်းမထွက်သေးတဲ့ ဒီနိုင်ငံရေးအခက်အခဲကာလ၊ ကိုဗစ်ရောဂါပျံ့ပွားနေရတဲ့ကာလမှာ ထိုင်းရောက်သမီးလေးကလဲ ဝင်ငွေမရှိ၊ မိသားစုအတွက် ပိုက်ဆံမပို့ပေးနိုင်တော့လို့ နန်းခမ်းတယောက် ချေးငွေအတိုးနှုန်းနွံ့ထဲ တရက်ထက်တရက် နစ်လာနေတဲ့ဘဝမှာ ထွက်လမ်းရှာဖို့ အမှောင်ထုလွမ်းနေပါတယ်။