စစ်အစိုးရကြေငြာခဲ့ဘူးသော အပစ်ရပ်အဖွဲ့ ၁၇ ဖွဲ့အနက် စစ်အစိုးရဆန္ဒအတိုင်း မလိုက်လျောဘဲခေါင်းခါငြင်းဆန်သည့် အဖွဲ့ ပိုများနိုင်ကြောင်း အပစ်ရပ်စောင့်ကြည့်လေ့လာသည့် အသိုင်းအဝိုင်းကဆိုသည်။

၁၉၈၉ မှစ၍ စစ်အစိုးရအား လက်နက်ကိုင်တိုက်ခိုက်ခဲ့ကြသည့် တပ်ဖွဲ့များတဖွဲ့ပြီးတဖွဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေးရယူ ရပ်တည် ခဲ့ကြသည့် အပစ်ရပ်အဖွဲ့ ၁၇ ဖွဲ့အထဲ၌ သျှမ်းပြည်တွင်း အပစ်ရပ် အဖွဲ့ ၉ ဖွဲ့ရှိရာ အပစ်ရပ်အဖွဲ့များအား ၂ဝ၁ဝ ရွေးကောက် ပွဲမတိုင်မီ နယ်ခြားစောင့်တပ်အသွင်ပြောင်းရန် စစ်အစိုးရကြိးစားနေမှုကို ကိုးကန့်၊ ဝ ၊ မိုင်းလား အပစ်ရပ်အဖွဲ့တို့မှ စစ်အစိုးရဆန္ဒအတိုင်းလက်မခံ သဘောမတူနိုင်ကြောင်းပြောပြီး သျှမ်းပြည်တပ်မတော်(မြောက်ပိုင်း) ကလည်း လိမ္မာပါးနပ်စွာ ငြင်းပါယ်ထားကြောင်း ဒေသတွင်းသတင်းများကပြောဆိုသည်။

သျှမ်းသံတော်ဆင့် အယ်ဒီတာချုပ်ဦးခွန်စိုင်းက- “သျှမ်းပြည်မှာ အပစ်ရပ်အဖွဲ့ ၉ ဖွဲ့ ရှိတယ်ဆိုပေမဲ့ PSLA ပလောင် အဖွဲ့ ကို ၂ဝဝ၅ မှာ အတင်းအကျပ်လက်နက်ချခိုင်းတယ်။ အဲဒီနှစ်မှာဘဲ SSNA တချို့တပ်ရင်းတွေ ပလောင်တပ်ဖွဲ့လို လက်နက်ချရပေမဲ့ ကျန်တပ်ရင်း တပ်မဟာတွေကိုတော့ ဗိုလ်မှူးကြီးစိုင်းရီက ဦးဆောင်ပြီးတောပြန်ခိုခဲ့တယ်။ အဲဒီ အထဲမှာ သျှမ်းပြည်လူမျိုးပေါင်းစုံလွတ်မြောက်ရေးအဖွဲ့ SNPLO လည်း SSNA အတိုင်းဘဲ ၂ဝဝ၇ နှစ်လည်ပိုင်းမှာ တပ်စိတ်/ဖွဲ့တချို့ လက်နက် ဖြုတ်ခံရသလို တချို့လဲတောပြန်ခိုတယ်” -  ဟုဆို၏။

သျှမ်းပြည်အမျိုးသားတပ်မတော်၊ ပလောင်ပြည်လွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော်၊ သျှမ်းပြည်လူမျိုးပေါင်းစုံ ပြည်သူ့ လွတ်မြောက် ရေးအဖွဲ့တို့သည် စစ်အစိုးရလိုလားချက်အတိုင်း အားမတန်မာန်လျှော့ လက်နက်ချ လိုက်လျောခဲ့ကြသကဲ့သို့ လက်ရှိ စစ်အစိုးရဆန္ဒအတိုင်း လက်ညှိုးထောင် ခေါင်းညိတ်မည့်အလားအလာရှိသည့်အဖွဲ့များမှာ ပအိုဝ်းဖြူ PNO နှင့် ကချင် KDA တို့ဖြစ်နိုင်ချေရှိကြောင်း သိရသည်။

ပအိုဝ်းဒေသအခြေအနေစောင့်ကြည့်လေ့လာသည့် ပအိုဝ်းလူငယ် ခွန်ဟောဝ်မြတ်က -“PNO  လို့ခေါ်တဲ့ ဦးအောင်ခမ်းထီ အဖွဲ့က - ၁။ နယ်မြေဒေသကို မစွန့်ခွာနိုင်သူ အများစုဖြစ်လို့တောပြန်ခိုဖို့မလွယ်ဘူး။ ၂။ မြို့ထဲမှာစီးပွားရေးလုပ်ငန်းအများ အပြားမြုပ်နှံထားတယ်။ နောက်ဆုံးအချက်က အခြားအပစ်ရပ်တွေထက် စစ်အစိုး နဲ့ သူတို့ပိုရင်းနှီးတယ်။ တခြားအပစ် ရပ်တွေနဲ့ ရေမြေဒေသ အခြေအနေမတူတော့ စစ်အစိုးရဆန္ဒအတိုင်း လိုက်လျောဖို့များတယ်” - ဟုဆို၏။

စစ်အစိုးရသတ်မှတ်သည့် အပစ်ရပ် ၁၇ ဖွဲ့အနက် - သျှမ်းပြည်တွင် ကိုးကန့် (MNDAA)၊ ဝ အဖွဲ့ (UWSA)၊ သျှမ်းပြည် တပ်မတော် မြောက်ပိုင်း(SSA-N)၊ မိုင်းလား (NDAA) တို့က ခေါင်းခါသည့်အဖွဲ့ထဲပါဝင်နိုင်ပြီး ကျန်သည့်ကချင် ကာကွယ်ရေး တပ်မတော် (KDA ) နှင့် ပအိုးအမျိုးသားအဖွဲ့ (PNO) တို့က ခေါင်းညိတ်ဘို့များနိုင်ကြောင်းသုံးသပ်ကြ သူများရှိ နေသည်။

လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့ ဒုတိယအများဆုံးဖြစ်သည့် ကရင်နီပြည်၌ - ကယန်းအမျိုးသားစောင့်ရှောက်ရေးအဖွဲ့(KNG)၊ ကရင် နီလူမျိုးများလွတ်မြောက်ရေးတပ်ဦး (KNPLF) တို့မှာ ခေါင်းညိတ်နိုင်မည့်အဖွဲ့ဖြစ်ပြီး၊ ကယန်းပြည်သစ်ပါတီ (KNLP) မှာမူ လက်မခံနိုင်ကြောင်းသိရ၏။ ကရင်နီအမျိုးသားတိုးတက်ရေးပါတီ (KNPP) ၁၉၉၅ တွင် သုံးလတာအပစ်ရပ်ခဲ့ရာမှ နအဖ ၏ သဘောတူညီချက်ချိုးဖေါက်မှုကြောင့် အခုအထိပြန်လည်တိုက်ခိုက်နေသော်လည်း စစ်အစိုးရက အပစ်ရပ်စာရင်းမှ မဖျက်သေးပေ။

ကချင်ပြည်၌ ဒီမိုကရေစီသစ်တပ်မတော် - ကချင် (NDAK) နှင့် ကချင်လွတ်လပ်ရေးတပ်မတော် KIA တို့က မူအရ စစ်အစိုးရ၏ အသွင်ပြောင်းရေးအစီအစဉ်ကို လက်ခံထားသော်လည်း လက်နက်ချဖို့၊ တပ်ပြန်လည်ဖွဲ့စည်းဖို့ကိုလက်မခံနိုင် ကြောင်း ကချင်သတင်းအယ်ဒီတာ ကိုနော်ဒင်းကပြောပါသည်။

မွန်ပြည်သစ်ပါတီက - “နယ်ခြားစောင့်တပ် အသွင်ပြောင်းရေး” ဆိုသည့်အချက်သည် အပစ်စရပ်စဉ်က နအဖ တို့ထည့် သွင်း ပြောမထားခဲ့ဖူးသောကြောင့် လက်မခံနိုင်ကြောင်းပြောသော်လည်း တိုးတက်သောကရင်ဗုဒ္ဓဘာသာက ကရင် အမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော် KNLA အား နအဖ နှင့်ပူးပေါင်းထိုးစစ်ဆင် တိုက်ခိုက်သည့်အပြင်နယ်ခြားစောင့် တပ်အသွင်ပြောင်းဖို့ နယ်မြေ တိုးချဲ့နေကြောင်း ကရင်သတင်းစဉ်အယ်ဒီတာ နန်းဖေါကေ ကဆိုပါသည်။